Dünden bugüne Atatürk Orman Çiftliği

Atatürk çiftliğe yaptığı ziyaretlerden birinde

Ben çocukken rahmetli dedeciğim sık sık çiftliğe götürürdü bizi. Havalar güzelse apartmanda büyüyen çocuklar olarak yeşillik görelim diye pikniğe yada hayvanat bahçesine giderdik. Eve dönüşte de kağıt helvalar yada çiftliğin o güzelim dondurmasından alınırdı. Tabi tek şartla, kağıt helvayı döke döke arabada yemek yasak. Evde yenecek. Ablamla eve gidene kadar çıldırırdık yememek için, çaktırmadan ucundan koparmaya çalışırdık. Bazen de o zamanın gözde restoranlarından olan Merkez Lokantasına gidilirdi ailecek.

Tabi benim çocukluğumda böyle değildi çiftlik. Her yer daha sessiz, sakin ve yeşildi. Ankaralılar için gerçekten de hafta sonları keyifli zamanlar geçirilecek yerlerden biriydi.

Büyüdükçe bazen arkadaşlarımla da gitmeye başladım çiftliğe. Kimi zaman o meşhur köfte ekmeklerinden yemeye, kimi zaman ise gecenin bir vakti mis gibi domates suyundan içmeye. Yıllar geçtikçe çiftliğin havası değişti, insan profili değişti, en sonunda da yapılan inşaat sonucu bir avuç yeşil alan kaldı ortada.

Öyle bir hale geldi ki en son bir kaç ay önce bir gece eşimle kafamıza esti hadi çiftliğe köfte ekmek yemeye gidelim dedik. Dedik de navigasyona rağmen çiftliğe giren bütün yollar bir şekilde kapatıldığı ve hiç bir yerde yolu gösteren adam gibi bir tabela olmadığı için döne döne bir hal olduk ve bir iki saatin sonunda kös kös eve döndük. Atamızın mirası olmasının yanı sıra, Ankarada bulunan en büyük yeşil alanlardan biri olan ve SİT alanı olması gereken Atatürk Orman Çiftliğinin son hali gerçekten de çok üzücü. Geçmişten gelen değerlere sahip çıkamayıp, üstüne bir de her yeri inşaat alanı yapma merakımızdan vazgeçeriz inşallah. Yoksa çocuklarımıza beton yığınlarından başka birşey bırakamayacağız…

Şimdi biraz Atatürk Orman Çiftliğinin tarihinden ve içindeki yapılardan bahsedeyim sizlere;

Atatürk Orman Çiftliği
Atatürk Orman Çiftliği, 1925 yılında Ankara'nın batısında, kendisine armağan edilmiş arazi üstünde Atatürk'ün talimatı ile kurulan ve Türk tarımına öncülük eden çiftliktir.

1937'de Atatürk tarafından hazineye bağışlanan çiftlik 1992’de 1. derecede tarihî ve doğal SİT alanı olarak tescil edilmiştir.

Ankara'nın en büyük yeşil alanı olan çiftlik arazisi içinde ülkenin en büyük hayvanat bahçesi, Atatürk’ün doğduğu Selanik'teki evin bir benzeri, tarihî Karadeniz Havuzu ve Devlet Mezarlığı gibi ziyaret alanları bulunur.

Çiftliğin Tarihi
Kurtuluş Savaşı öncesi Ankara Belediye Reisliği yapan Hacı Ziya Bey'in mülkiyetinde bulunan Orman Çiftliği arazisi, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra istimlak edilerek Mustafa Kemal Paşa'ya armağan edilmişti. O yıllarda büyük ölçüde bataklık ve sazlıklarla kaplı olan 52.000 dekarlık alanda Mustafa Kemal Paşa'nın talimatı ile gerçekleştirilen başarılı çalışmalar; fidan yetiştirme, bahçecilik, bağcılık ve hayvancılık alanlarında çiftçilere örnek ve yol gösterici oldu. Çiftlikteki tarım ve hayvancılık faaliyetleri doğrultusunda bünyesinde endüstriyel tesisler de kuruldu.

İlk adı “Orman Çiftliği” olan arazi, 1937 yılında Atatürk tarafından Hazine’ye bağışlandı. Çiftliğin yönetilmesi için 13 Ocak 1938’de yürürlüğe giren kanunla “Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu” kuruldu. Çiftlik içindeki bira fabrikası bu dönemde Tekel Müdürlüğüne devredildi. Orman Çiftliği, “Gazi Orman Çiftliği” adını alarak faaliyetlerini sürdürdü.

Arazi, 1950’li yıllardan başlanarak Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na, Çimento Fabrikaları’na, kömür depolarına, trafolara, çeşitli fabrikalara, spor tesislerine, konut kooperatiflerine, hal yeri yapımına, üniversitelere, Ankaray depolama tesislerine, Ankara Şehirlerarası Otobüs Terminali'ne, Ordu Evi'ne, turistik tesislere yerler; tahsis edilerek, satılarak Çiftlik arazisi, amaçları dışında parça parça yok edilmiştir.

Günümüzde de Gazi Banliyö İstasyonu merkez olmak üzere, onun çevresinde yer alan bir alanda Hayvanat Bahçesi, konaklama tesisleri, yüzme havuzu, lokantalar, çocuk bahçeleri ziyaretçilere hizmet verir. Çiftlik bünyesindeki süt fabrikası, şarap ve meyve suyu fabrikasında çeşitli ürünler üretilir.

Çiftliği gezip görmeye gelen halk için "Gazi İstasyonu" adlı tren istasyonu yapıldı. Mimar Ahmet Burhanettin Bey’in (Tamcı) tasarladığı yapı, Birinci Ulusal Mimarlık Akımının ilk anıtsal gar yapılarındandır; 1 Şubat 1926'da törenle hizmete giren yapı, günümüzde lokanta olarak hizmet verir.

1936-1937 yılları arasında mimar Ernst Arnold Egli tarafından, Atatürk’ün isteği ile çiftlik arazisinde bazı yapılar inşa edildi. Çiftlik arazisi üzerindeki bira fabrikası, bira fabrikası hamamı, memur ve işçiler için konutlar, Atatürk’ün manevi kızı Ülkü için bir ev ve çiftlik müdürü için yapılan villa, Egli’nin inşa ettiği yapılardandır.

1933 yılında çiftlikte kurt, tilki, çakal, ayı, domuz, süne, kımıl gibi tarıma ve insana zarar veren hayvanların teşhiri amacıyla bir hayvanat bahçesi kurulmuştu. Bu minyatür hayvanat bahçesinin çok ilgi çekmesi üzerine projesini Necdet Pençe’nin çizdiği modern bir hayvanat bahçesi oluşturuldu ve 1940 yılında hizmete girdi. 32 hektarlık bir alanda Türkiye’nin en büyük hayvanat bahçesi olarak kuruldu.

Ankara Ticaret Odası tarafından Atatürk'ün Selanik'te doğduğu evin bire bir kopyası çiftlik arazisi üstüne yaptırılarak 1981’de "Atatürk Orman Çiftliği Atatürk Evi Müzesi" adıyla ziyarete açılmıştır.
1988 yılında anıt-park niteliğindeki Devlet mezarlığı, Atatürk Orman Çiftliği içinde hizmete girdi.

Çiftlik içinde bulunan / bulunmuş yapılar

Atatürk Evi

Atatürk Evi
Atatürk’ün 100. Doğum Yıldönümü etkinlikleri içerisinde, Selanik’teki Atatürk Evi’nin aynı plan ve ölçüler içerisinde bir örneği, Ankara Ticaret Odası’nın girişimi ile Çarmıklı ailesi tarafından Atatürk Orman Çiftliği sınırları içerisinde yaptırılarak 1981 yılı 10 Kasım günü törenle ziyarete açılmıştır. Ayrıca bu etkinlikler içerisinde Tarımcı Atatürk Anıtı da yaptırılmıştır. Atatürk Evine giriş ücretsizdir.

AOÇ Sergi Salonu
Önceki yıllarda Şarap Fabrikası olarak kullanılan bina, fabrikanın modernize edilmesinin sonrasında aslına uygun olarak restore edilerek müze ve sergi salonu haline getirilmiş, Atatürk Orman Çiftliği'nin kuruluşunun 85. yılında, 6 Mayıs 2010 tarihinde hizmete açılmıştır.

Müzede Çiftlikte kullanılan eski alet, makine ve ekipmanlar sergilenmekte olup, sergi salonu da her türlü sanatsal faaliyet için kullanılmaktadır.
Müze ve Sergi Salonu hergün 08.00-17.00 saatleri arasında ücretsiz olarak ziyaret edilebilir.

Çiftlik Parkı
Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü özkaynakları ile yaptırılan "Gazi Orman Çiftliği Parkı" Eylül 2011 tarihinde açılmıştır.

Atatürk'ün 1937 yılında çiftliklerinin ulusa devri hakkında yazdığı feragat mektubunda belirttiği üzere, "çiftliklerin yerine göre araziyi ıslah ve tanzim etmek, muhitlerini güzelleştirmek, halka gezecek, eğlenecek ve dinlenecek sıhhi yerler temin eylemek" hususu vazifeleri arasında yer alan Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü tarafından, 6 dönümlük alanın rehabilite edilmesiyle kurulan parkta, çocuk oyun alanları, oturma alanları, dişbudak, akçaağaç, meşe, karaçam, sedir gibi ağaçlar yer alıyor. Parkta, 500 adet gülün bulunduğu gül bahçesi, havuz, mevsim çiçeklerinden yapılan peyzajlar da bulunuyor. 


Süt Fabrikası

Marmara Köşkü
Marmara köşkü 1928 yılında Ernest Egli’nin Atatürk’ün AOÇ arazisi içinde tasarladığı ilk yapılardan birisi ve Modern Cumhuriyet yapılanmasının ilk örneklerinden biriydi. 11 Haziran 1937 yılında Atatürk, Atatürk orman Çiftliğinin şartlı olarak halka emanetini Marmara Köşkünde imzalamıştı. Çıkan koruma kararlarına ve yasalara ragmen 2016 yılında yıkıldı.

Marmara Köşkü

Marmara Oteli
Anne ve Babamın o dönemler zaman zaman gittiği, yapılan balo ve eğlencelerde fotoğraflarının olduğu (görmüş olduğunuz eski fotoğraf çekilen fotoğrafların koruyucu kılıfı) Marmara Oteli’nin yapımına Türkiye Emlak ve Kredi Bankası’nın sağladığı teknik destek ile birlikte AOÇ yönetimi tarafından 1953 yılında başlanmıştır, ancak inşaat 27 Mayıs 1960 tarihinde maddi durumdan dolayı durmuştur. 1964 yılında çiftlik yönetiminin de isteğiyle o güne kadar yapılan masrafların ve inşaatın devamı ve tamamlanması için gereken tahmini miktarın hesaplanması yapılmıştır. Marmara oteli yapıldığı yıldan itibaren, etkin olarak kullanıldığı süre içerisinde, Ankara’nın sosyal hayatının önemli bir parçası olmuştur. Ünlü isimleri de sık sık konuk eden otel, balo salonunda gerçekleştirilen davetlerle de adını duyurmuştur. Dönemin ünlü sanatçılarının eserleriyle ve en kaliteli malzemeler kullanılmıştır.

Şaşaalı dönemler geçirdikten sonra uzun süre kaderine terk edilen otel, 1985 yılında işletmesi için kiralayan bir şirketin ana binaya ek olarak kaçak 14 kat çıkması ile yine sorunlar yaşamış ve Cumhurbaşkanlığı külliyesi inşaatına ve güvenliğine zarar verdiği gerekçesi ve geri dönülemez hasarlı olduğu rapor edildikten sonra 2013 yılında yıkılmıştır.

Devlet Mezarlığı
Devlet Mezarlığı, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ile Kurtuluş Savaşı sırasında en az tümen komutanlığı yapmış ve 1988 yılında Genelkurmay Başkanı'nın politik kriterlerine uyan 61 komutanın mezarlarının yer aldığı 1988 yılında hizmete açılmış "anıt-park" niteliğindeki mezarlıktır. Ankara’da, Atatürk Orman Çiftliği arazisi içinde yer alır. 536.000 metrekarelik alanda yer alan ve 356.000 metrekaresi yeşil alan olan park, halka açıktır. Milli Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir.

Mezarlık için Milli Savunma Bakanlığı’nın 1982 yılında açtığı yarışma sonucu 42 proje arasından seçilen Y. Müh. Mimar Özgür Ecevit ile, Y. Ziraat Müh. Ekrem Gürenli’nin projesi uygulanmıştır. Bu projede İslam kültürüne uygun olarak gösterişli mezarlardan kaçınılmış, işlevsel olmayan anıtsal formlar kullanılmamış ve hüzünlü bir hava oluşmamasına dikkat edilmiştir. 30 Ağustos 1988 günü devlet töreni ile hizmete açılmıştır.

8 Kasım 2006 tarihinde TBMM'de yapılan yasal düzenleme ile başbakanların yanı sıra TBMM başkanlarının da ailelerinin talebi doğrultusunda Devlet Mezarlığı'na defnedilmesi sağlanmıştır.Bu şekilde cumhurbaşkanı ve kurmay komutanların dışında ilk defnedilen başbakan Bülent Ecevit'tir. 

Karadeniz Havuzu

Marmara Havuzu

Cumhuriyet Tarih Yolu
Park içinde, 19 Mayıs 1919’dan Cumhuriyetin kurulduğu güne kadar olan tarih döneminde ülke tarihi açısından önemli olaylar heykel ve simgelerle canlandırılmıştır. "Cumhuriyet Tarih Yolu" olarak adlandırılan bu alan, Türkiye’deki ilk büyük kapsamlı heykel düzenlemesidir. Bu düzenleme için 600 ton Marmara mermeri kullanılmıştır. Mezarlık alanındaki heykeller, Prof.Dr.Rahmi Aksungur tarafından yapılmıştır.

Devlet Mezarlığı Müzesi
Devlet Mezarlığı’nda yer alan müzede defnedilen Cumhurbaşkanları ve Kurtuluş Savaşı Komutanlarına ait eşyalar, resimler ve dergiler sergilenir.

Karadeniz Havuzu
1931 yılında Atatürk tarafından yaptırılan "Karadeniz Havuzu" adlı havuz, Devlet Mezarlığı inşaatı sırasında restore edilmiştir. Çevresi, dinlenme havuzu olarak kullanılmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Külliyesi inşası sonucu çiftliğin son hali

Tören Alanı
Mezarlık alanı sınırlarındaki tören alanı üzerinde "otağ çadırı" formunda tasarlanmış bir yapı bulunur. "Simge" olarak adlandırılan sekizgen planlı bu yapı, tören alanını güneş ve yağmurdan korur. Simgenin altındaki "Anısal Duvar", mezarlıkta yatanların adlarından oluşmuş, bitmemiş bir duvar görünümündedir. Her yeni Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı için yeni bir taş konularak örülmesine devam edilmektedir. Böylece Cumhuriyet'in sürekliliği ifade edilir.

Mezar alanlarına giden tören yolunun iki yanında İstiklal Savaşı’nı simgeleyen iki heykel grubu, Cumhurbaşkanları mezar alanı içinde cumhuriyetin gelişimini simgeleyen heykel ve 25 metre uzunluğundaki bayrak direği bulunur.

Devlet Mezarlığı’na defnedilenler

Devlet Mezarlığında 61 Kurtuluş Savaşı Komutanı ve 60 Cumhurbaşkanı mezarı hazırlanmıştır. 2006 Yılında Yapılan Kanun değişikliği ile artık Başbakanlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanları da buraya defnedilebilecektir.